Yüksekte Çalışmalarda İş Sağlığı Ve Güvenliği

Yüksekte yapılan çalışmalarda yaşanan iş kazaları çalışma hayatının en önemli sorunlarından biridir. Yüksekte güvensiz çalışma, ülkemizde ve dünyada yaşanan ölümlü iş kazalarının başlıca sebepleri arasında yer almaktadır.

Yükseklik Nedir?

Yükseklik adım atarak çıkamayacağımız yerler olarak tanımlanabilir. İnsanların boyları birbirinden farklı olsa da bir insanın denge noktası ikinci bel omurudur. Yani ikinci bel omurunu geçen yerler yüksek olarak kabul edilir.

Yüksekte Çalışma Nedir?

Seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği ve bir yükselti yardımı ile çıkılabilen her türlü alanda yapılan çalışmadır.

Çalışma hayatında çalışanlar tarafından yürütülmekte olan çeşitli iş ve faaliyetler, çalışanların genel olarak açık ve kapalı ortamlarda özel olarak ise ofis ortamında, yerin altında, yüksek yerlerde, su üstünde veya altında vb. farklı şart ve koşullarda çalışmasını gerektirebilmektedir. 

Birçok sektörde yürütülmekte olan işlerin doğası gereği ortaya çıkardığı olumsuz çalışma koşullarının en yaygın olanlarından birisi de şüphesiz ki çalışanların düşme riskine maruz kaldıkları yüksekte çalışmalardır.

Ülkemiz mevzuatında yüksekte çalışma “seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her türlü alanda yapılan çalışma” şeklinde tanımlanmaktadır.

Mevzuatımızda belirtilen tanımın konuyu geniş yelpazede değerlendirdiği ve bir faaliyetin yüksekte çalışma olarak dikkate alınabilmesi için iki hususun aynı anda bir araya gelmesi gerektiği görülmektedir. Bu hususlar seviye farkı ve yaralanma ihtimalidir.

Çalışanların sık sık düşmesinin önlenmesinde gerekli güvenlik tedbirlerinin alınması çok önemli bir faktördür. Ayrıca dikkate alınması gereken ve bir kısmı düzeltilebilen sağlıkla ilgili faktörler de söz konusudur. Bir çalışanda bu faktörler ne kadar çok ise o kişinin düşme ihtimali de o derece artmaktadır.

Bu faktörler şu şekilde sıralanabilir:

• Alt vücudun güçsüz olması,
• Yürüyüş şekli ve denge ile alakalı problemler,
• Psiko-aktif ilaçların kullanımı,
• Postural baş dönmeleri,
• Zayıf görme,
• Ayak ve/veya ayakkabılar ile ilgili sorunlar,
• İlerlemiş yaş,
• Yorgunluk,
• Kasların zayıf olması,
• Önceki düşmeler,
• Şeker hastalığı, artrit vb. kronik durumlar,
• Düşme/yükseklik korkusu.

Kişinin kendisi ile ilgili bu iç faktörlerin yanı sıra düşme olayını tetikleyen bazı dış faktörlerin de dikkat alınması önemlidir.

Bu faktörler şu şekildedir:

• İşyeri faktörleri,
• İş organizasyonu ile ilgili faktörler.

İşyeri ve iş organizasyonu ile ilgili faktörler ise aşağıda belirtilen hususları içermektedir:

• İşyeri zeminindeki döküntüler,
• Çalışma yüzeyindeki buzlanma, kar ve yağmur,
• Gevşek zemin malzemeleri,
• Zayıf / yetersiz aydınlatma,
• Düz olmayan / aşırı pürüzlü çalışma zeminleri,
• Hızlı çalışma temposu,
• Sıvı ve/veya yağ kullanımını içeren işler,
• Planlama yapılmadan çalışılması,
• Yetersiz kontrol ve gözetim,
• İlgili görevle alakalı bilgi ve eğitimin yetersiz verilmiş olması,
• Düşmeye karşı uygun olmayan koruyucu yöntemin seçilmesi,
• Seçilen ekipmanın uygun olmayacak şekilde kurulması ve / veya kullanılması,
• Görev için gerekli ekipman ve/veya kişisel koruyucu donanımın tedarik edilmemiş olması,
• Daha güvenli bir çalışma yöntemi varken uygun olmayan çalışmada ısrar edilmesi.

Bu faktörlerden birisi ya da birkaçının oluşmasıyla düşme olayı meydana gelmektedir. 

Çalışanlar çalışma ortamları ve yaptıkları işin çeşidine bağlı olarak farklı ortam ve yapılardan düşebilmektedir. 

Çalışanların düşmesi ile sonuçlanabilecek bu ortam ve yapılar şu şekilde sıralanabilir: 

• Yapı kenar boşlukları,
• İskeleler (Cephe, asma, mobil, kalıp altı vb.)
• Mobil yükseltilebilir iş platformları,
• Çatılar,
• Düşme riski Merdivenler (Kat merdivenler, el merdivenleri, dikey merdivenler vb.)
• Elektrik / telefon direkleri,
• Asansör, merdiven, baca, şaft ve aydınlatma vb. boşluklar,
• Silolar,
• Platform ve basamaklar,
• Kamyon, tanker vb. araçlar,
• Makine ve tezgâhlar,
• Çalışma sepetleri,
• Forklift ve vinçler,
• Kazı kenarları,
• Geçitler,
• Çelik yapılar,
• Halat ile yapılan çalışmalar,
• Diğer seviye farkı oluşturan yapı ve ekipmanlar.

İşyeri hekimleri tarafından verilen yüksekte çalışabilir raporu, belirli test sonuçlarına ve yapılan fizik muayenelere dayanarak verilir. Kişinin yüksekte çalışma için sağlık durumunun uygunluğu değerlendirilir. Testlerin sonucuna göre, kişinin yüksek yerlerde çalışmasına engel teşkil edecek bir sağlık sorunu olmadığını gösterir.

Yüksekte Çalışanlar İçin İstenen Tetkikler Nelerdir?

• Akciğer Grafisi
• Odyometrik Tetkik
• Solunum Fonksiyon Testi
• EKG
• Göz Muayenesi
• Hemogram (Kan sayımı)
• Ayrıntılı Biyokimyasal Kan Tetkikleri
• İdrar Tetkikleri
• Kan Grubu Testi
• Tetanoz Aşısı

Yüksekte Çalışma İlgili Mevzuat

İSG mevzuatında yüksekte çalışma ile ilgili hükümler genel olarak aşağıda belirtilen iki yönetmelik çerçevesinde toplanmıştır:

• Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği,
• İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği.

05/10/2013 tarihli ve 28786 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği yüksekte çalışma ile ilgili hükümlerin en kapsamlı olduğu düzenlemedir. Bu Yönetmelik içerisinde:

• Yüksekte çalışmanın tanımı,
• Yüksekte yapılan çalışmalarda uyulacak hususlar,
• İlgili standartlara atıflar ile alınacak teknik önlemlerin detayları,
• İskele sistemleri ile ilgili hükümler yer almaktadır.

25/4/2013 tarihli ve 28628 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenli Şartları Yönetmeliği’nde ise aşağıdaki hususlara dair hükümler düzenlenmiştir:

• Yüksekte yapılan geçici işlerde, iş ekipmanının kullanımı ile ilgili genel hususlar,
• El merdivenlerinin kullanımı ile ilgili özel hükümler,
• İskelelerin kullanımı ile ilgili özel hükümler,
• Halat kullanarak yapılan çalışmalarla ilgili özel hükümler.

Yüksekte Çalışma belgesini kimler alabilir?

Yüksekte çalışma konusunda herhangi bir fiziksel ve psikolojik engeli olmayan bütün çalışanlar bu eğitimi alabilir. Eğitim bizzat iş yerinde ve işyerinin koşullarına göz önünde bulundurularak verilir.

Yüksekte Çalışma raporu nasıl alınır?

Yüksekte çalışmak için sağlık raporunu OSGB kuruluşlarından alabilirsiniz. En kolay ve güvenilir yüksekte çalışma sağlık raporu için Üniversal OSGB'yi tercih edebilirsiniz.

Kimler Yüksekte Çalışamaz?

Kronik rahatsızlığı olanlar yüksekte çalışamaz. Hiper ve hipo t​ansiyonu bulunan, Kalp hastalığı olan, hipoglisemi, nörolojik hastalıkları (epilepsi, Parkinson), psikiyatrik hastalıkları, vertigosu(Baş Dönmesi) bulunanlar yüksekte çalışmazlar. Yüksekte çalışmaya engel olabilecek vucud bütünlüğünde sorunu olan çalışanlar yüksekte çalışamaz.

• 18 yaş altı çalışanlar,
• Gebe ve emziren kadınlar,
• Kronik rahatsızlığı olanlar (Tansiyon, kalp hastalığı, hipoglisemi, nörolojik hastalıklar (epilepsi, parkinson vb.), psikiyatrik hastalıklar, vertigo),
• Yükseklik korkusu olanlar,
• Yüksekte çalışmaya engel olabilecek şekilde vücut bütünlüğünde sorun olanlar,

Bu niteliklerden birine dahi sahip olan çalışanlar yüksekte çalışamazlar.

Yüksekte Çalışma sağlık raporu kaç yıl geçerli?

Güncel geçerlilik süresi; az tehlikeli işler için 5 yıl, tehlikeli işler içinse 3 yıldır. Çok yüksek risk kategorisinde sınıflandırılan işlerde bu süre 1 senedir.

Mümkünse yerde yapılabilecek işlerde, yüksekte çalışmadan tümüyle kaçınılmalı, mümkün değilse: Yaşam hattı ve benzeri mühendislik önlemleri ve koruma tedbirleri alınmalıdır.