Hepatit Nedir? Hepatit ve İş Sağlığı Güvenliği Açısından Önemi Risk Yönetimi

Hepatit Nedir? Hepatit ve İş Sağlığı Güvenliği Açısından Önemi Risk Yönetimi

Hepatit, karaciğer dokusunun iltihaplanması anlamına gelir. Çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir:

• Viral etkenler: Hepatit A, B, C, D, E virüsleri
• Toksik nedenler: Alkol, bazı ilaçlar, kimyasal maddeler
• Otoimmün nedenler: Bağışıklık sisteminin karaciğere saldırması
• Metabolik nedenler: Wilson hastalığı, alfa-1 antitripsin eksikliği gibi

Viral Hepatit Türleri

1. Hepatit A (HAV):
• Fekal-oral yolla bulaşır (kirli su ve gıda).
• Akut seyreder, kronikleşmez.
• Aşısı vardır.
2. Hepatit B (HBV):
• Kan, cinsel temas ve anneden bebeğe bulaşır.
• Akut veya kronik seyredebilir.
• Kronikleşirse siroz ve karaciğer kanserine yol açabilir.
• Aşısı vardır.
3. Hepatit C (HCV):
• Kan yoluyla bulaşır (özellikle iğne paylaşımı, kontamine tıbbi işlemler).
• Çoğu kronikleşir.
• Günümüzde etkili antiviral tedavilerle tamamen iyileştirilebilir.
• Aşısı yoktur.
4. Hepatit D (HDV):
• Sadece Hepatit B ile birlikte görülür.
• HBV enfeksiyonunu ağırlaştırır.
5. Hepatit E (HEV):
• Genellikle su yoluyla bulaşır.
• Akut seyreder, gebelerde ağır komplikasyon yapabilir.
• Aşısı sınırlı bölgelerde mevcuttur.

Hepatit Belirtileri

• Yorgunluk, halsizlik
• İştahsızlık, bulantı
• Karın ağrısı (özellikle sağ üst kadran)
• Koyu renkli idrar, açık renkli dışkı
• Sarılık (göz ve ciltte sararma)
• Ciltte kaşıntı

 

Tanı Yöntemleri

• Kan testleri: Karaciğer enzimleri (ALT, AST), bilirubin
• Serolojik testler: HBsAg, Anti-HCV, Anti-HAV IgM vb.
• PCR testleri: Virüs RNA/DNA tespiti
• Karaciğer biyopsisi: Kronik olgularda hasar düzeyi için

Tedavi ve Önleme

• Hepatit A ve E: Destek tedavisi, hijyen, temiz su ve gıda.
• Hepatit B: Antiviral ilaçlar (tenofovir, entekavir), aşı ile korunma.
• Hepatit C: Direkt etkili antiviraller (DAA) ile %95’in üzerinde kür sağlanır.
• Hepatit D: Tedavisi zordur, pegile interferon kullanılabilir.
• Genel korunma:
• Aşı (HAV, HBV için)
• Güvenli kan transfüzyonu
• Tek kullanımlık tıbbi malzeme
• Cinsel ilişkide korunma
• Hijyen ve sanitasyon

Çalışma Hayatında Hepatit Riski (İSG Açısından)

• Sağlık çalışanları, laboratuvar çalışanları, diyaliz personeli risk altındadır.
• Kan ve vücut sıvılarıyla temas olasılığı yüksek olan sektörlerde (sağlık, veterinerlik, kozmetik, dövme/piercing stüdyoları) hepatit bulaşma riski vardır.
• İSG önlemleri:
• HBV aşısının yapılması
• Eldiven, maske, gözlük gibi KKD kullanımı
• Kesici-delici alet yaralanmalarının önlenmesi
• Biyolojik risklerin düzenli eğitimi

Hepatit ve İş Sağlığı Güvenliği Açısından Önemi

Hepatit, karaciğer dokusunun çeşitli viral, toksik veya otoimmün nedenlerle iltihaplanmasıdır. Özellikle viral hepatitler (A, B, C, D, E), dünya genelinde önemli bir halk sağlığı sorunu olup, iş sağlığı ve güvenliği (İSG) açısından kritik bir risk alanı oluşturmaktadır. Sağlık çalışanları, laboratuvar personeli ve kan/vücut sıvısı ile temas eden meslek grupları hepatit açısından yüksek risk altındadır. Bu makalede hepatit türleri, bulaşma yolları, korunma yöntemleri ve İSG boyutu ele alınmaktadır.

Hepatit, enfeksiyöz ve non-enfeksiyöz nedenlerle gelişebilen bir hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre, yaklaşık 296 milyon kişi kronik Hepatit B, 58 milyon kişi kronik Hepatit C ile yaşamaktadır (WHO, 2023). Bu yüksek prevalans, özellikle sağlık sektörü ve biyolojik risk altındaki diğer iş kolları için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır.

Hepatit Türleri ve Klinik Özellikleri

• Hepatit A (HAV): Fekal-oral yolla bulaşır, genellikle akut seyreder ve kronikleşmez.
• Hepatit B (HBV): Kan ve cinsel yolla bulaşır, kronikleşme riski vardır, siroz ve hepatoselüler karsinomun önemli nedenidir.
• Hepatit C (HCV): Özellikle kan yoluyla bulaşır, çoğu kronikleşir, antiviral tedavilerle tedavi edilebilir.
• Hepatit D (HDV): Sadece HBV ile birlikte görülebilir, hastalığın seyrini ağırlaştırır.
• Hepatit E (HEV): Su ve gıda yoluyla bulaşır, gebelerde ölüm oranı yüksektir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Hepatit

Hepatit virüsleri, özellikle kan ve vücut sıvıları aracılığıyla bulaşabildiğinden, bazı meslek gruplarında meslek hastalığı riski doğurur.

 

Risk Altındaki Meslekler

• Sağlık çalışanları (hekim, hemşire, laboratuvar teknisyeni, diş hekimi)
• Diyaliz merkezi çalışanları
• Veterinerler
• Kozmetik ve dövme/piercing çalışanları
• Atık toplama ve geri dönüşüm işçileri

Mesleki Bulaşma Yolları

• Kesici-delici alet yaralanmaları
• Kan ve vücut sıvısı teması
• Kontamine yüzeylerle temas
• Hijyen eksiklikleri

Korunma Yöntemleri

1. Aşılama: Hepatit A ve B için etkili aşılar mevcuttur. Sağlık çalışanlarının HBV aşısı olması zorunlu hale getirilmelidir.
2. Kişisel Koruyucu Donanım (KKD): Eldiven, maske, gözlük, önlük kullanımı.
3. Eğitim ve Farkındalık: Çalışanlara düzenli biyolojik risk eğitimi verilmesi.
4. Hijyen Önlemleri: El yıkama, sterilizasyon, tek kullanımlık malzemelerin kullanımı.
5. İş Yeri Düzenlemeleri: Kesici-delici atıkların özel kutularda toplanması.

Hepatit, hem halk sağlığı hem de iş sağlığı açısından önemli bir enfeksiyon hastalığıdır. Özellikle sağlık sektöründe çalışan bireyler, biyolojik riskler kapsamında düzenli tarama, aşılama ve eğitim programlarına tabi tutulmalıdır. İSG kapsamında hepatit, meslek hastalıklarının önlenmesi için stratejik bir alan olarak değerlendirilmelidir.

Hepatit Aşıları Hakkında:

1. Hepatit A Aşısı

Hedef: Hepatit A virüsüne karşı koruma sağlar.

Bulaş yolu: Kirli su, gıda ve kişisel temas (fekal-oral yol).

Kullanımı: Çocuklarda ve riskli yetişkinlerde önerilir.

Aşılama takvimi:

2 doz şeklinde uygulanır (0 ve 6-12. ayda).

Aşı tam uygulandığında uzun süreli bağışıklık sağlar.

Kimlere önerilir?

Çocuklar (özellikle kreş/okul öncesi çağda)

Seyahat edenler (temiz su hijyeninin yetersiz olduğu bölgelere)

Gıda sektörü çalışanları

Kronik karaciğer hastalığı olanlar

2. Hepatit B Aşısı

Hedef: Hepatit B virüsüne karşı koruma sağlar.

Bulaş yolu: Kan, cinsel temas, anneden bebeğe geçiş.

Kullanımı: En yaygın kullanılan hepatit aşısıdır ve çocukluk çağı aşı programına dahildir.

Aşılama takvimi:

3 doz şeklinde uygulanır (0, 1. ay ve 6. ay).

Tam aşılanan kişilerde %95’in üzerinde bağışıklık sağlar.

Kimlere önerilir?

Tüm yenidoğanlar (doğumdan sonra ilk 24 saatte başlanır)

Sağlık çalışanları

Kan ürünleri ile temas riski olanlar (laboratuvar, diyaliz, acil servis vb.)

Kronik karaciğer hastaları

Riskli cinsel davranışlarda bulunanlar

3. Hepatit C Aşısı

Durum: Günümüzde Hepatit C için etkin bir aşı yoktur.

Virüsün yapısal özellikleri ve sürekli mutasyon geçirmesi nedeniyle aşı geliştirme çalışmaları devam etmektedir.

4. Hepatit D Aşısı

Durum: Hepatit D virüsü, sadece Hepatit B ile birlikte görülebildiğinden, Hepatit B aşısı olmak aynı zamanda Hepatit D’den de koruma sağlar.

5. Hepatit E Aşısı

Durum: Sadece bazı ülkelerde (Çin vb.) onaylanmış sınırlı bir Hepatit E aşısı bulunmaktadır. Henüz yaygın kullanımda değildir.

 

Kaynakça

1. World Health Organization (WHO). (2023). Hepatitis. Retrieved from: https://www.who.int/health-topics/hepatitis
2. Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı. (2022). Viral Hepatit Önleme ve Kontrol Programı. Ankara.
3. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2023). Viral Hepatitis. Available at: https://www.cdc.gov/hepatitis/
4. Lok, A. S., & McMahon, B. J. (2021). Chronic hepatitis B. New England Journal of Medicine, 384(8), 780-793.
5. Thomas, D. L. (2022). Global elimination of chronic hepatitis. New England Journal of Medicine, 387(3), 215-224.

 

Daha fazla bilgi için bizimle iletişime geçin.