İşe Giriş Muayenelerinde Solunum Fonksiyon Testleri (Spirometri)

Solunum Fonksiyon Testi (Spirometri)

Solunum fonksiyon testleri temel olarak ne kadar nefes aldığınız ve bu nefesin ne kadarını belirli bir zaman dilimi içerisinde çıkarabildiğinizi sayısal olarak değerlendirmeye dayanmaktadır. Bu testler ile birçok hastalığın  tanısının konulmasında hem de çalışanların, işe giriş muayenesinde akciğer fonksiyonları hakkında bilgi edinmek için son derece önemlidir.

Solunumla ilgili şikayeti olan hastalara ve akciğer hakkında genel bir bilgi edinmek için solunum fonksiyon testleri (SFT) ilk uygulanması gereken tetkiktir. SFT, mevcut fonksiyon bozukluğu ve derecesini saptayarak, fonksiyon bozukluğundan sorumlu fizyopatolojik mekanizmaları aydınlatarak, ayırıcı tanıda, hastalık seyrinin takibinde, tedavi sonuçlarının değerlendirilmesinde rol oynar.

Solunum sistemini tutan herhangi bir hastalık bu fonksiyonlardan bir veya birkaçını bozarak hastalık semptom ve bulgularına yol açar. SFT'leri, akciğer ve göğüs duvarının ventilasyon fonksiyonu ile ilgili testler, gaz değişimi ile ilgili testler ve solunum kontrolü testleri olmak üzere üçe ayrılır. Klinik uygulamada en yaygın olarak ventilasyon ve gaz değişimi ile ilgili testler kullanılır.

Solunum fonksiyon testinin en yaygın kullanım alanı işe giriş muayenelerinde, astım ve KOAF hastalıklarını belirlemek içindir. Ayrıca bazı iş yerleri sağlık raporu olarak solunum fonksiyon testi talebinde bulunabilmektedir. Bu ölçümler sonucu kişinin büyük ve küçük hava yollarının darlığı, fonksiyonları, hacimleri, dışarı boşaltılmış havanın hızı tespit edilerek hastalığın tanısı, boyutu, uygun tedavi yöntemi ve uygulanan tedavinin takibi konusunda bilgi edinilmiş olur.

Solunum Fonksiyon Testleri ne zaman yapılır?

• İşe Giriş Muayenelerinde,
• Astım şüphesi ile ilk muayeneye gittiğinizde,
• Astım tedavisi başlandıktan sonra kontrol için doktorunuza gittiğinizde,
• Astım tedavisi değiştiğinde tedaviye yanıtın değerlendirilmesinde,
• Nefes darlığı yaşayan ama bunun kalp veya akciğer kaynaklı olup olmadığının öğrenilmesi gerekilen kişilere,
• Uzun süreli öksürük şikâyeti olanlara,
• Sigara kaynaklı öksürükleri hırıltı ve sonulum şikâyeti yaratan kişilere,
• Solunuma bağlı meslek hastalıklarına maruz kalanlara (madenciler, deterjan, akü fabrikası vb.)
• Akciğer nedenli nefes darlığının kardiyak nedenli nefes darlığından ayırdedilmesi,
• Astım ve KOAH hastalıklarının belirlenmesi gereken kişilere bu test yapılmalıdır.
• İşgörmezlik değerlendirilmesi,
• Halk sağlığı açısından yapılan epidemiyolojik araştırmalar (sigara, hava kirliliği gibi)

Kimlere Solunum Fonksiyon Testi Yapılır?

• Nefes darlığı, hışırtılı solunum, öksürük, balgam çıkarma şikayeti olanlara,
• Akciğer grafisinde normal dışı bulguları olanlara,
• Şikayeti olsun olmasın uzun süreden beri sigara içenlere,
• Genel anestezi altında ameliyat alacaklara
• Akciğer, kalp ameliyatı olacaklara,
• Vücudunun başka bir organında var olan hastalığın akciğeri etkilediği düşünülen hastalarımıza doktorunun önerisiyle,
• Akciğerleri etkileyecek işlerde çalışanlara (madenciler, deterjan, akü fabrikası işçileri, kuş besleyiciler, .. vb),
• Sporculara,
• Akciğerler hastalığı nedeniyle nefes açıcı ve iltihab giderici, koruyucu ilaç verilenlerde, ilaçları etkisi araştırılmak istenenlere.

Solunum Fonksiyon Testleri Öncesi Hazırlık ve Yapılması Gerekenler?

Spirometri yapılmadan kişi en az 24 saat önce sigara içmemeli, dört saat önce alkol almamalı, kısa etkili bronkodilatör (nefes açıcı) ilaçları iki saat, uzun etkili bronkodilatör ilaçları 12 saat önceden kesmiş olmalıdır. En az iki saat aç kalmalı ve testten önce 30 dakika egzersizden kaçınmalıdır. Hastanın yaşı, ismi doğru alınmalı. Kilo ve boyu hiçbir zaman hastaya sorulmamalı, ölçülmelidir. Boy özellikle önemlidir çünkü daha uzun boya sahip kişilerin akciğer volümleri daha yüksektir. Dik durması olanaksız olan veya kifoskolyozu olan hastalarda kollar açılıp ölçülüp 1.06 değerine bölünerek boy hesaplanabilir. Hasta tüm test boyunca oturur pozisyonda kalmalıdır. 

• Yaş, boy ve vücut ağırlığı belirlenir.
• Hastanın varsa kullandığı ilaçların cinsi, dozu ve son kullanma zamanı bilinmelidir
• Sigara ve alkol içilmemesi (sırasıyla en az 24 saat ve 4 saat öncesine kadar)
• Ağır egzersiz yapmayın (<30 dakika)
• Göğüs ve karın hareketlerinizi kısıtlayıcı giysiler giymeyin.
• Aç olmayın ama aşırı da yemeyin
• Kısa etkili ß2 agonist kullanmayın (<6 saat) Test yapılmadan önce oturarak dinlenin.

Test sırasında yapılacak manevralar size anlatılacaktır. Anlamadığınız konuları tekrar sorabilirsiniz.

Solunum Fonksiyon Testleri Nasıl Yapılır?

• Burun kapatılır
• Ağıza uygun tek kullanımlık kullanılmalıdır.
• Öncesinde normal solunum yapar.
• Daha sonra derin ve kuvvetli bir nefes alır.
• Komutla hiç beklenmeden hızlı ve kuvvetli şekilde nefesini verir.
• Böylece zorlayarak en az 6 saniye nefesini vermeye devam eder.
• Nefesini verdikten sonra tekrar derin nefes alır ve test sonlandırılır.
• Arka arkaya yapılmış üç test içerisinden en iyisi seçilir.

Solunum Fonksiyon Testleri Laboratuvarında Ne Ölçülür?

Solunum fonksiyon testi akciğerin çalışma şeklinin ve var ise yaşanan aksaklıkların belirlenmesini sağlayan testlerden biridir. Bu test içerisinde nefes alış düzeyi tespit edilerek akciğer sağlığı belirlenebilir.

Solunum fonksiyon testleri laboratuvarında; Akciğerlere giren ve çıkan hava volümü (hacmini) istirahatte, zorlu nefes alıp verme esnasında ve egzersizde ölçülür ve testi yapılan kişiden elde edilen değerler ile aynı yaşta, cinste, boyda kişilerden elde edilen değerlerle karşılaştırılır.

Solunum Fonksiyon Testi Sonucu Kaç Olmalı?

Eğer testin doğru yapıldığına dair bir çekince yok ise yapılan test sonucunda sağlıklı bir bireydeki normal değer %70 – %80 arasında değişkenlik göstermektedir. Fakat yaşın da etkisiyle bu oran farklılık gösterebilir. Ayrıca test eğer KOAH için yapılmışsa yüzde 70'in altında olması üzerinden ele alınır.

Solunum Fonksiyon Testinde Astım Nasıl Anlaşılır?

Ölçümlerde %20 ve üzerinde bir düşme olursa veya nefes darlığı; hırıltılı solunum veya öksürük gelişirse test sonucu “pozitif” kabul edilir ve astım varlığı doğrulanır. Ancak yüksek konsantrasyonlarda %20'lik düşüş görülmüyorsa astım dışlanabilir.

Testler, elle kullanılan veya elektronik aletlerle yapılan basit spirometreden, sadece özel laboratuvarlarda yapılabilen komplike testlere kadar değişebilir. Solunum fonksiyonlarının hangi yönünü ölçtüklerine göre kategorize edilmiştir. Hava yolu fonksiyonu (solunan havanın hacmi, akım hızı, rezistans, kompliyans), akciğer hacimleri (total akciğer kapasitesi, fonksiyonel rezidüel kapasite, alveolar ventilasyon), gaz difüzyon kapasitesi, kan gazı ölçümleri, kardiyopulmoner egzersiz testleri ve metabolik ölçümler, kullanılan testlerdir. Sonuçlar genellikle ırk, yaş, cinsiyet, boy ve kilo için beklenen değerlerle karşılaştırılarak yorumlanır.